Constructief communiceren, empathische opstelling (inleving) en het vinden van oplossingen is het tegenovergestelde van een dramadriehoek. Of het nu om een collegiale – vriendschappelijke familiaire of intieme relatie met je partner gaat; hoe vaak loop jij vast in de communicatie? Dit artikel gaat over de communicatiepatronen binnen een relatie.

Destructieve communicatie

Is het herkenbaar dat je keer op keer hetzelfde gesprek met je partner voert, maar dat dit niet leidt tot resultaten? Herkenbaar dat je zowel lichamelijk als geestelijk moe wordt van de herhalingen? Herkenbaar dat je vrijwel nooit tot een constructieve oplossing kunt komen? Dat jouw partner herhalend – in jouw ogen – uitspraken doet waarbij er van een mug een olifant wordt gemaakt? Of herhalend uitspraken doet waarbij je de logica mist? Of anders, dat je je partner helpt en ondersteund, maar dat dit tot geen resultaten (lees; verandering) leidt? Dat je er echt alles, maar dan ook alles aan doet om je partner te helpen, maar dat er geen vooruitgang is? Dat je uit frustratie kritiek levert, omdat de partner jouw adviezen (hulp) niet ‘uitvoert’ en er helemaal feitelijk niets mee doet. Is het volgende herkenbaar voor je; je partner die klaagt, zeurt, moeilijk doet en niet naar het eigen aandeel kijkt, de verantwoordelijkheid van het vertoonde gedrag elders belegt en ook verwacht dat jij het voor hen oplost? Niet open staat voor adviezen, tips (ook van anderen) en altijd een weerwoord heeft, of helemaal geen weerwoord heeft met als doel; niet kijken naar het eigen aandeel? Kortom; gesprekken die tot niets leiden dan dat het alleen maar energie kost en ruzie veroorzaakt, voor beide partijen? Of anders, ben jij het gezeur van je partner beu en daarmee het gezeur dat je moet veranderen en dat alles wat je doet fout is? Dat je niet begrijpt wat je verkeerd doet en wat je anders zou moeten/kunnen doen? Dat je uit angst je mond houdt om verdere escalatie te vermijden? Partners, welkom in de dramadriehoek. Geen paniek.

Dramadriehoek

Een dramadriehoek is niets anders dan dat de partners beiden een ‘rol’ hebben en vanuit die rol blijvend naar elkaar toe acteren. De dramadriehoek kent de volgende drie rollen; slachtofferrol, reddersrol en de aanklager. Allen staan in verband met elkaar en ook komt het voor dat je switcht naar een andere rol, voorbeeld; van een reddersrol switcht naar een slachtofferrol of andersom. Punt is; je komt geen stap verder, beiden niet. De dramadriehoek is ook 1 van de hoofdredenen waarom partners in relatietherapie gaan, ze komen er zelf niet (meer) aan uit en willen ondersteuning om beter te kunnen communiceren met elkaar. Het ligt natuurlijk dieper dan alleen de ‘communicatie’ en dat is waar de focus op behoort te liggen en niet op de ‘gesprekstechnieken’ om beter te kunnen communiceren.

Belangrijk alvorens door te lezen; onderstaand kan confronterend voor je zijn indien jij je herkent in 1 van de rollen. Blijf doorlezen. Het is niet persoonlijk, het geeft alleen inzicht en informatie met als doel; uit de rol stappen.

Wat is de rol van de redder?

Degene die in de relatie de kar trekt en er alles aan doet om de partner te ‘helpen’ en daarmee dus te redden opdat hij gaat ‘veranderen’; in de hoop dat de relatie (eindelijk) gaat ‘werken’. Je gaat al je grenzen voorbij, maar je hebt het ervoor over. Je denkt dat zolang de partner maar inziet wat er aan de hand is, waar het vandaan komt, hij zal veranderen. Je doet er werkelijk alles aan om de partner in te laten zien dat hetgeen wat hij ‘doet’ of ‘zegt’ niet OK is en dat het moet veranderen. Uiteraard doe jij dit voor hem; NOT. Je doet dit voor jezelf, omdat je niet wilt toegeven dat de relatie niet werkt en het op deze manier niet meer verder kan gaan. Je doet dit voor jezelf, omdat je angst hebt om de relatie te verbreken. Je doet dit voor jezelf in de hoop dat je iets wat jij tekort bent gekomen – in het verleden – hopelijk nu zult ontvangen. Je doet dit voor jezelf om eindelijk eens waardering te kunnen krijgen? Reddersrol is de rol van een kind en niet die van een volwassene. Je projecteert je eigen kinderlijke tekortkomingen op je partner.

Hoe herken je een redder?

Individuen die in een reddersrol schieten – ongeacht type relatie – zijn te herkennen door een sterk ontwikkeld empathisch vermogen. Zij kunnen zich moeiteloos inleven in de ander en zijn haast grenzeloos in het begrijpen en daardoor ook het accepteren van het grenzeloze gedrag van een ander. Waar komt jouw empathisch vermogen, die vrij sterk is ontwikkeld, vandaan? Heb je het van nature (genen) of komt het misschien doordat je in het verleden continu alert en scherp was dan wel moest zijn? Zo ja, waarom?

Natuurlijk is een sterk ontwikkeld empathisch vermogen een goede eigenschap; als je weet hoe je ermee om moet gaan en dus een ander niet over je emotionele grenzen heen laat gaan; doordat je het begrijpt. Er is een scheidslijn tussen begrijpen en accepteren. Je kan iets dus wel begrijpen, maar dat betekent niet dat je overgaat tot acceptatie van grenzeloos gedrag en dat er dus over jouw emotionele grenzen wordt heen gegaan. Uiteraard lap jij jezelf wel weer op, want jij begrijpt het en ziet het in, maar hij niet en daar kan hij niets aan doen. Herkenbaar?

Waar komt het vandaan?

Vragen; was jij in je jongere jaren alleen van waarde als jij iets betekende voor de ander en daarmee je opvoeder(s)? Was jij alleen van waarde voor je opvoeder(s) als jij presteerde? Of misschien om niet meer gepest te worden op school? Doe jij er nu (nog steeds) alles aan om bevestiging te krijgen van je opvoeder(s) dat je OK bent? Anders, op zoek naar bevestiging van anderen dat je OK bent? Kritisch, perfectionistisch en behoefte aan controle? Alert en scherp? Zie jij al ver van tevoren waar en hoe iets ‘mis’ kan gaan waardoor je de ‘behoefte’ voelt om op voorhand al in te grijpen (controle) om erger te voorkomen? Daarmee dus het redden van …… vul maar in. Of heb je in het verleden gefungeerd als ouder voor 1 van je opvoeder(s) of beiden? Gezin draaiende gehouden en je moest jezelf omwille van het gezin staande houden? Anders, ben je opgegroeid in een omgeving waarbij je fungeerde als verlengstuk van je opvoeder(s)? Of ben je opgegroeid in een cultuur waarbij het de ‘normaalste’ zaak van de wereld was dat jij je wegcijferde voor een ander en daarmee dus alles voor een ander over had en nog steeds? Herken jij jezelf in; mijn emotionele pijngrens is hoog, heel hoog en af en toe heb ik momenten dat ik emotioneel diep wegzak, maar er hoeft maar iets te gebeuren en ik sta weer klaar om te helpen. Herkenbaar? Welke?

Hoe stap je uit de reddersrol?

Bewustwording van je denkpatronen alsmede je gedrag en realiseren dat jouw reddersrol ergens vandaan komt, meestal uit het verleden. Maak de verbinding met het verleden dan wel de ervaringen die deze rol hebben geactiveerd en doorbreek het. Het is voorbij. Je hoeft niet meer te overleven. Je mag leven. Laat de controle los door iets waar je graag controle op wilt niet te controleren, gewoon niet doen. Perfectionisme; lees je email die je wilt versturen niet 4x, maar 1x alvorens je het verstuurt. Weet je wat er dan gebeurt? Helemaal niets. Niemand ligt er wakker van als je 1 woord verkeerd hebt geschreven en anders; so what? Wat is het ergste wat kan gebeuren?

Wat is de rol van het slachtoffer?

Degene in de slachtofferrol is de partner die ‘gered’ ‘moet’ worden (door jou), omdat deze het zelf niet ‘aankan’. De partner die vindt dat hij/zij – vanuit de slachtofferrol – overal recht op heeft en alles kan en mag zeggen. Anders, die niets zegt en afwacht totdat jij reageert (red). Ook is het mogelijk dat hij/zij juist vanuit een afhankelijke positie reageert opdat jij weer in een reddersrol schiet (jouw hulp is immers ‘nodig’). In geval dat je je partner aanspreekt op het gedrag, dan ligt het niet aan hem/haar, maar aan jou of anders aan de situatie, of de manier waarop je het uitlegt, het leven of aan wat zij hebben meegemaakt. Verschillende variaties zijn mogelijk. Wij hebben een situatie meegemaakt dat de schuld aan het trottoir werd gegeven; die was te hoog waardoor de auto schade opliep tijdens het parkeren. Ook werd de schuld aan de partner gegeven, want zij had hem erop moeten attenderen (redden). Of, dat het zoeken naar een baan moeilijk was, omdat het internet in huis te traag was, upgraden zou te veel geld kosten en het internet van de bibliotheek was te traag. In extreme vorm worden uitspraken gedaan als; door jou zie ik mijn vrienden en familie niet meer of door jou wil mijn kind niet meer komen. Terwijl dit niets met de partner te maken heeft. De betreffende persoon vatte de opmerking van de partner ‘zou je, je afspraken met je vrienden/familie op andere dagen willen inplannen, zodat wij samen tijd kunnen doorbrengen’ op als; ik mag geen contact meer met ze hebben. In het geval van zijn kind, stelde hij geen grenzen aan het gedrag van zijn kind t.o.v. zijn nieuwe partner, waardoor de partner zelf haar eigen grenzen aangaf. Het kind kon daar niet mee overweg en besloot vanuit protest niet meer te komen; schuld van de partner.

Hoe kan je iemand, die in een slachtofferrol zit, herkennen?

Deze rol kenmerkt zich doordat er geen dan wel onvoldoende moeite wordt gedaan voor de relatie en de partner, dit is niet altijd uit onwil (!). Partner geeft aan dat de fysieke aanwezigheid er wel is, echter de emotionele band ontbreekt (waar hij/zij onvoldoende bewust van is). Daarnaast kenmerkt deze rol zich door de verantwoordelijkheid van zijn uitspraken, acties en gedrag steeds elders te beleggen. Ook speelt attitude een rol; wantrouwen, negatieve denkpatronen, (indirect) klagen, (indirect) zeuren, (indirect) afhankelijk (voorkomend als onafhankelijk echter angst voor binding). De persoon in deze rol wil of kan niet inzien dat de oplossing bij hen zelf ligt (angst). Het lukt sommige individuen wel om uit deze rol te stappen als het om henzelf dan wel een andere (dierbare) gaat. Anders een situatie waarbij het ‘imago’ in geding kan komen, echter blijft de situatie thuis onveranderd. Ondanks de meerdere gesprekken die worden gevoerd, ondanks de beloftes die worden gedaan, ondanks externe hulp; de slachtofferrol blijft intact. Deze individuen staan niet open en zullen ook niet openstaan voor verandering zolang de ‘redder’ haar werk blijft doen.

Waar komt dit gedrag vandaan?

Individuen die altijd op de opvoeder(s) kunnen terugvallen (ongeacht leeftijd) dan wel individuen die niet volwassen mochten worden van de opvoeder(s). Individuen die niet hebben geleerd dat zij verantwoordelijkheid behoren te nemen voor het eigen leven en de keuzes die men maakt. Individuen voor wie de keuzes in het leven altijd door een ander (opvoeder(s) zijn gemaakt. Individuen die onvoldoende de identiteit hebben ontwikkeld en met name op emotioneel vlak onvoldoende zijn ontwikkeld. Individuen die altijd de ‘schuld’ kregen en dit gedrag op termijn hebben overgenomen, omdat ze de strijd hebben opgegeven. Individuen die altijd een groot doorzettingsvermogen hebben gehad, maar door herhaaldelijke gebeurtenissen in het leven de motivatie en daarmee de doorzetting is afgenomen; omgeslagen naar een slachtofferrol. Individuen die monddood zijn gemaakt in (eerdere) destructieve relaties waarbij zij als schuldige zijn aangewezen en onbewust een knop hebben omgedraaid en in deze rol zijn gestapt. Individuen die angst hebben voor verlies van de partner en zich daardoor laten leiden door de ander om zo ‘geen fouten’ te maken.  Individuen die – voor het eigen gevoel – een ongelukkig leven hebben gehad en het hen niet meer uitmaakt hoe of wat. Individuen wiens opvoeder(s) altijd de verantwoordelijkheid (schuld) bij anderen hebben belegd en zichzelf hebben gevrijwaard van het eigen aandeel. Individuen die door de opvoeder(s) nooit dan wel onvoldoende zijn gewezen op het eigen aandeel in geval van conflicten. Kunnen we zeggen dat het de ‘schuld’ van de individu is? Nee. Alles komt altijd ergens vandaan, echter betekent dat niet dat het dan ook geaccepteerd behoort te worden, omdat het te begrijpen is.

Hoe stap je uit de slachtofferrol?

Door toe te geven aan je innerlijke angsten voor het maken van keuzes en het heft van je leven in eigen handen te nemen; te kiezen voor jezelf en je eigen leven. Door toe te geven aan schaamte en kwetsbaarheid; dat het OK is dat ook jij fouten kan en mag maken. Door de angst om verlaten te worden door je partner uit te spreken. Door te realiseren dat je partner jou niet verlaat als jij je kwetsbaar opstelt en daarmee als jij aangeeft angst te hebben voor verlating. Je hebt wel met een redder te maken he? Bovenal; hoe komt de wereld er voor jou uit te zien als jij keuzes voor jezelf durft te maken? Trek een maand voor jezelf uit en denk erover na; wat heb je te verliezen?

De rol van de aanklager

De redder kan, doordat het slachtoffer niets doet met de verstrekte adviezen (verandering), uit frustratie de rol van de aanklager aannemen. De aanklager is herkenbaar doordat deze geïrriteerd dan wel met woede en heel veel kritiek reageert op het slachtoffer als deze niets doet met de ‘adviezen’ en dus niet verandert. Feitelijk wordt hier aangegeven; verander asjeblieft anders ben ik op mijzelf gewezen en ik wil mijn leegte niet voelen, vertaald; laat mij niet los, waardeer mij, hou van mij. Het gaat helemaal niet om het slachtoffer, maar om de redder. Let wel dat ook de slachtoffer indirect zegt; laat mij niet los, verlaat mij niet, hou van mij zoals ik ben (accepteer mij). Typerend is dat het slachtoffer nu in de rol van de redder stapt en de aanklager (in beginsel de redder) in de rol van het slachtoffer.  Dit is dus eveneens het moment dat de slachtoffer beloftes maakt tot verandering, maar feitelijk zegt; ik vind het niet leuk dat jij je zo gedraagt, ik wil dat je weer in je reddersrol gaat zitten, want dat heb ik nodig. Jij bent de sterke, niet ik en daarom moet jij ook altijd sterk zijn. Gevolg? Redder ervaart voor een tijdelijke periode ‘hoop’ en ook ‘bevestiging (waardering) dat deze belangrijk is’ om vervolgens de dramadriehoek weer te doorlopen.

Hoe te doorbreken?

Gedrag verander je door je eigen gedrag te veranderen. Doorbreken van patronen zoals de dramadriehoek en de destructieve communicatie kan alleen als jij uit de rol stapt. Hoe? Als je weer in een dergelijk gesprek terecht komt dat je er ook figuurlijk uitstapt, door 1 stap naar achteren te doen. Dit geldt dus vooral voor de partners die in een reddersrol zitten. Sta op,  neem 1 stap achteruit en loop weg. Het gesprek niet continueren. Hoe kan je er dan wel mee omgaan? Door duidelijk je eigen grens aan te geven en daar niet overheen te gaan. Trek visueel een grens en ga daar niet overheen. Hoe vaker je dit doet en daarmee a) uit de dramadriehoek stapt en b) je grens aangeeft en die bewaakt, des te meer het een gewoonte gaat worden en het dus gaat integreren in je persoonlijkheid. Je zult op termijn ervaren dat je zelfs onbewust uit de dramadriehoek bent stapt, het wordt automatisme. Wat betekent dit dan voor de ander die in een slachtofferrol zit? Dat deze min of meer ‘gedwongen’ wordt om het heft van het eigen leven in handen te nemen doordat jij niet meer aan het ‘redden’ bent. Dit kan eng zijn voor beiden, echter is dit de enige manier om de destructieve communicatie te verbreken. Let wel dat je elkaar in deze fase blijft steunen, zonder in een rol te schieten.

Aanpak Zoom Psychologie

Zoom Psychologie biedt ook relatietherapie, echter alleen als beiden gemotiveerd zijn en ook openstaan voor relatietherapie. Aanpak is dat wij de partners tijdens het eerste gesprek samen willen zien en daarna individueel een afspraak plannen om in te zoomen op de kern; hoe is jouw rol ontstaan en als er sprake is van een andere belemmering, hoe dat tot stand is gekomen. Waar het vandaan komt? Wat de aanleiding is? Wij bieden inzicht in de totstandkoming van het gedrag en daarmee hoe de ‘rol’ dan wel de belemmering is ontstaan. Wij leggen verbanden met de opgedane ervaringen in het leven om de kern te ontleden, feitelijk; waarom je doet zoals je doet en wat voor effect dit heeft zowel op jezelf als je relatie en uiteraard je partner. Wij geloven er namelijk in dat een individu pas over kan gaan tot actieve verandering als er sprake is van intrinsieke motivatie, welke tot stand komt als men ook inzicht verkrijgt en begrijpt wat waar vandaan komt.

Relaties of huwelijken hoeven niet te stranden, maar helaas gebeurt dit regelmatig. Het is ontzettend zonde als een relatie dan wel een huwelijk tot zijn einde komt doordat er sprake is van een dramadriehoek, waar jullie beiden gewoon aan uit kunnen komen! Het vergt inzet, doorzetting en motivatie van beide kanten en onmogelijk is het zeker niet!

Wij zijn geen praktijk die meepraat met een partner of de confrontatie niet durft aan te gaan dan wel de pijnplekken niet durft te raken. Het is juist ontzettend zonde om dit niet te doen, wetende dat er anders een kans bestaat dat de partners uit elkaar gaan (waar ook vaak kinderen bij zijn betrokken). Wij gaan tot het uiterste om jullie tot elkaar te brengen, de keuze is aan jullie zelf.

Aanvullende informatie; je kunt alleen jezelf veranderen, niet de ander. Je kunt alleen van een ander houden als jij ook van jezelf houdt (houden van iemand omdat deze ook van jou houdt, is iets anders). Je kunt verschillende vormen van relatietherapie volgen; de basis ben jij en blijf jij. Als jij niet van jezelf houdt, dan kun jij ook niet van een ander houden en kan jij de ander dus ook niet accepteren zoals deze is. Als we het over acceptatie hebben; wat is acceptatie? Acceptatie van de persoon en diens karakter of acceptatie van het gedrag? Dat zijn twee verschillende zaken. Hechtingsproblematiek; ja, ook dat speelt zeker een rol. Vermijdende individuen trekken angstig gehechte individuen aan en andersom. Dit betekent niet dat het niet hoeft te werken; voor beiden betekent het om over te gaan tot gezonde hechting en voor beiden is dit dan een leerproces. Als 1 partner gezond gedrag vertoont en dus vanuit een volwassenrol op de situatie reageert in plaats vanuit een kind-rol (reddersrol en slachtofferrol) dan zal dit een effect hebben op de andere partner en in de meeste gevallen dat de partner dan ook gezond gedrag aanleert. Als de partner alsnog, ondanks jouw gezonde gedrag, ondanks dat je vanuit een volwassenrol reageert alsnog hetzelfde gedrag (rol) blijft aanhouden en ook niet openstaat voor therapie, dan wel therapie volgt, maar hier verder niets mee wilt doet dan wordt het tijd dat jij je gaat afvragen in hoeverre de relatie voor jou nog zinvol en vooral gezond is. Feit is wel dat als je overgaat tot gezond en volwassen gedrag en de partner hier niet in mee wilt komen (ondanks eigen pogingen, ondanks relatietherapie) jij ook heel anders naar je relatie zult kijken dan voorheen. Je maakt de balans voor jezelf op en trekt een grens, definitief.

Aanmelden Zoom Psychologie

Aanmelden Artikels